Strzeż się antybiotyków
Szanowny Czytelniku!
„Siedzimy na zdrowotnej bombie” – powiedział Daniel Lenoir,
zapytany 5 lipca 2011 roku o antybiotyki. Dyrektor francuskiego
urzędu ds. zdrowia w regionie Nord-Pas-de Calais i koordynator
kampanii Antybiotyki – nie z automatu! (Les antibiotiques, c'est pas
automatique) uważa bowiem, że skuteczność antybiotyków jest coraz mniejsza,
ponieważ sięgamy po nie za często. W ten sposób ryzykujemy, że
zdarzy się katastrofa.
Ale czy zwykły obywatel, który chciałby sobie pomóc, ale nie umie
zrezygnować z leczenia antybiotykami zapalenia ucha u swojego
dziecka, ma posłuchać władz i poddać się tej powszechnej panice
przed antybiotykoterapią?
Nasuwa się odpowiedź: „Oczywiście, że nie”. Pewne środki
ostrożności są jednak konieczne, żeby uniknąć zakażenia
superbakterią. Są konieczne ze względu na to, że bezsprzecznie
jesteśmy coraz bardziej narażeni na kontakt z superbakterią odporną
na wszystkie antybiotyki, a zarazić możemy się w każdych
okolicznościach: przebywając w szpitalu, prowadząc dziecko do
żłobka czy nawet – od niedawna – jedząc sałatkę.
Zanim jednak przejdę do możliwych rozwiązań, proponuję krótki wstęp
na temat antybiotyków i związanych z nimi problemów.
Powtórka z antybiotyków
Przed antybiotykami ostrzegano Cię już wiele lat temu na lekcjach
biologii:
„Gdy nasz organizm zaatakują szkodliwe bakterie, można je szybko i
skutecznie zwalczyć, stosując antybiotyki. Antybiotyki to
cząsteczki, które zabijają bakterie. Na ogół są one wytwarzane
przez grzyby i inne naturalne mikroorganizmy.
Problem polega na tym, że antybiotyki nigdy nie są w stanie
zlikwidować wszystkich złych bakterii, zwłaszcza tych
najsilniejszych. Zawsze część bakterii przeżyje, ponieważ nieco
odróżniają się od pozostałych, na przykład kodem genetycznym, przez
co są odporne na antybiotyki.
Właśnie dlatego do antybiotyków należy podchodzić z rezerwą:
likwidując większość bakterii chorobotwórczych, zatrzymują one
infekcję. Chory wraca do zdrowia. W ten sposób
najniebezpieczniejsze bakterie antybiotykooporne otrzymują ogromną
wolną przestrzeń do skolonizowania. Jeśli im się to uda, choroba
znów się rozpanoszy, jednak tym razem zaatakują nas bakterie
odporne na antybiotyki. Jeśli nie znajdziemy lepszej metody
leczenia, równie dobrze możemy już szykować sobie trumnę”.
Cała klasa była absolutnie przerażona. Wszyscy przyglądaliśmy się
sobie uważnie, czy aby naszych organizmów nie kolonizuje właśnie
jakiś antybiotykooporny szczep bakterii.
Później nie było roku, żeby prasa nie obwieszczała rychłego końca
ery antybiotyków lub nie straszyła wybuchem epidemii podobnej do
„czarnej śmierci”, która w 1348 roku zabiła trzy czwarte
mieszkańców Florencji i spowodowała łącznie 25 milionów zgonów w
Europie.
W 2007 roku ukazała się książka specjalisty w tej dziedzinie,
doktora Antoine Andremonta, zatytułowana Le triomphe des bactéries: la fin des antibiotiques? (Triumf
bakterii: koniec antybiotyków?), w której autor przedstawia nieco apokaliptyczną wizję
nieuchronnego triumfu bakterii nad gatunkiem ludzkim.
O ile takie czarne wizje niewątpliwie dobrze się sprzedają, nie
zmienia to faktu, że w dalszym ciągu miliony Francuzów rokrocznie
leczą się antybiotykami w przypadku każdej infekcji uszu, nosa,
gardła czy dróg moczowych. Jednak antybiotyki nadal z pozoru dobrze
spełniają swoje zadania.
Oczywiście trzeba niekiedy zwiększyć dawkę, przedłużyć terapię lub
zastosować inne niż tylko penicylinowe antybiotyki. Trzeba również
przyjmować probiotyki, by odbudować spustoszoną florę bakteryjną
jelit (podejmę ten istotny temat innym razem).
Błędem byłoby jednak niedocenienie zagrożenia związanego ze
spadkiem skuteczności antybiotyków.
Skrytobójca MRSA
Problem tkwi w tym, że od dwudziestu pięciu lat nie wprowadzono do
obrotu żadnej nowej klasy antybiotyków zwalczających wcześniej
nieznane szczepy bakterii. Dzisiaj nasz arsenał antybiotyków –
około pięćdziesięciu penicylin, dziesiątka tetracyklin, tyle samo
makrolidów, cefalosporyny, chinolony i wiele innych – już nie
wystarcza. Niektóre szczepy patogenów uodporniły się na wszystko.
Jednym z najbardziej niebezpiecznych jest metycylinooporny Staphylococcus aureus, w skrócie MRSA (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus), czyli gronkowiec złocisty oporny na metycylinę (jeden z
najsilniejszych antybiotyków). Szczególnie często występuje w
szpitalach, więc można się nim zarazić przy okazji operacji lub
innego pobytu w szpitalu.
W Stanach Zjednoczonych już połowa wszystkich gronkowców złocistych
jest odporna na penicylinę, metycylinę, tetracyklinę i
erytromycynę. Dwie trzecie pozaszpitalnych zakażeń gronkowcem w
2005 roku spowodowały szczepy metycylinooporne.
Według badań opublikowanych w październiku 2007 r. przez Journal of the American Medical Association, w 2005 r. odnotowano w USA prawie 100.000 przypadków inwazyjnego
zakażenia MRSA, które doprowadziły do 18.600 zgonów!
Jeśli chcemy pokusić się o przerażające porównanie – w tym samym
roku na AIDS zmarło 17.000 osób…
Jeśli chodzi o Francję, więcej niż jedna trzecia zakażeń gronkowcem
złocistym nie poddaje się antybiotykoterapii i skutkuje amputacją
(tak jak choćby w przypadku Guillauma Depardieu – syna Gerarda
Gepardieu) lub zgonem. Wikipedia sugeruje, że trzy czwarte z 4200
zgonów w wyniku zakażeń szpitalnych spowodowały bakterie
wielooporne.
Badanie kanadyjskie z 2008 r. wykazało, że wystąpienie MRSA w
przypadku posocznicy (zakażenie ogólnoustrojowe wywołane obecnością
bakterii we krwi) podwyższa śmiertelność, co zresztą wcale mnie nie
dziwi.
Problem dotyczy Cię bezpośrednio
Antybiotyki nie są jednak wyłącznie zagrożeniem publicznym, są
problemem także dla Ciebie, za każdym razem, gdy po nie sięgasz.
Rozległe badania opublikowane w 2008 r. w British Medical Journal sugerują, że antybiotyki podwyższają prawdopodobieństwo
zachorowania na nowotwór. Ustalono w nich, że ryzyko wystąpienia
raka skóry (z wyjątkiem czerniaka), raka dwunastnicy (początkowego
odcinka jelita), raka trzustki, raka nerki, raka pęcherza
moczowego, raka męskich narządów płciowych (z wyjątkiem prostaty),
raka tarczycy, szpiczaka lub białaczki jest 1,5 raza wyższe u
uczestników badania, którzy przeszli ponad sześć
antybiotykoterapii, niż u osób w najmniejszym stopniu narażonych na
kontakt z antybiotykami.
I dotyczy to nie tylko raka.
Badacze angielscy ustalili, że leczenie antybiotykiem kaszlu,
kataru lub infekcji dróg moczowych zwiększa odporność bakterii,
które mamy w organizmie, zwłaszcza w ciągu miesiąca po terapii,
jednak efekt ten utrzymuje się aż przez rok.
Podwyższamy zatem własne ryzyko zakażenia daną bakterią i stajemy
się nosicielem opornych drobnoustrojów, które możemy przekazywać
innym.
Morał z tego prosty: antybiotyki powinno się stosować tylko wtedy,
jeśli jest to absolutnie konieczne.
Co zatem robić?
Dziś, Szanowny Czytelniku, pewnie Cię rozczaruję, ponieważ nie znam
żadnego cudownego rozwiązania tego problemu.
Możesz jednak znacząco obniżyć skłonność do infekcji, stosując
elementarne zasady higieny. Radzę zatem, abyś ich ściśle
przestrzegał i to samo wpoił swoim dzieciom, jeśli je masz.
Myj ręce… i zadbaj, by mył je także Twój lekarz
Mycie rąk jest jedną z najstarszych i najskuteczniejszych metod
walki z bakteriami. Gdzie te czasy, gdy dobrze wychowanej osobie
nawet nie przyszłoby do głowy, by zasiąść do stołu bez umycia rąk?
Według badań przeprowadzonych na uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w
Baltimore (USA) najlepszym sposobem na uniknięcie zakażeń jest
mycie rąk przez lekarzy i pielęgniarki przed dotknięciem pacjenta.
I choć ta rada może wyda Ci się banalna, faktem jest powszechne
łamanie tej zasady w szpitalach.
Prawidłowe mycie rąk powinno przebiegać w następujących etapach:
1. Włóż ręce pod ciepłą wodę;
2. Użyj prawdziwego mydła (nie mydła w płynie ani innego myjącego
„roztworu antybakteryjnego”),
3. Myj ręce mydłem przynajmniej przez 15 sekund;
4. Usuń z dłoni wszystkie zabrudzenia, także spod paznokci;
5. Obficie opłucz dłonie pod kranem;
6. W miejscach publicznych używaj papierowego ręcznika do
otwierania drzwi, gdyż klamki publicznych toalet to jedno z miejsc
o największym prawdopodobieństwie skażenia zarazkami.
Unikaj dzielenia się rzeczami osobistymi
Skażone mogą być wszystkie rzeczy osobiste takie jak ręczniki,
bielizna, pościel, maszynki do golenia, sprzęt sportowy (np.
rakieta tenisowa). Używając wyłącznie swoich rzeczy i nie
pożyczając ich innym osobom, wyeliminujesz jedno z ważnych źródeł
zakażenia.
Jedz czosnek
Wyciąg z pestek grejpfruta jest silnym naturalnym środkiem
bakteriobójczym. Można go kupić w sklepach ze zdrową żywnością i
aptekach. Wystarczy kilka kropli na szklankę wody. Ten naturalny
antybiotyk skutecznie pomoże Ci zwalczyć anginę, kaszel i katar,
nie powodując żadnych efektów ubocznych.
Wielu lekarzy propagujących medycynę naturalną, jak na przykład dr
Joseph Mercola, zaleca spożywanie czosnku. Zawiera on allicynę –
składnik czynny, któremu tradycyjnie przypisuje się właściwości
przeciwzakaźne. Doktor Mercola radzi spożywać czosnek na surowo,
ponieważ allicyna uwalnia się w ciągu godziny od roztarcia ząbka
czosnku. Nie warto połykać ząbków czosnku w całości, ponieważ
wówczas allicyna wcale się nie uwolni.
Skuteczność czosnku nie jest jednoznacznie dowiedziona: w badaniu
przeprowadzonym w Chinach na populacji spożywającej duże ilości
czosnku ustalono, że może on ograniczać zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Wyników tych jednak nie potwierdzono w innym badaniu klinicznym,
którego uczestnicy spożywali dziennie dwa ząbki świeżego czosnku.
Zdrowia życzę!
Jean-Marc Dupuis
Posty
